Maleychuk Giennadij Iwanowicz Artykuł stanowi próbę spojrzenia na zdrowie psychiczne z perspektywy doświadczeń samego człowieka. W tym ujęciu kryterium zdrowia psychicznego stanowi zjawisko tożsamości, a przedmiotem badań są teksty badanych. Zaproponowano wskaźniki diagnozowania jakości tożsamości. Odwoływanie się do pojęcia „zdrowia psychicznego” jest ważne i istotne z tego względu, że pełni ono rolę centralnego pojęcia we współczesnej zawodowej, przede wszystkim praktycznej działalności psychologa. Model zdrowia psychicznego stosowany przez psychologa stanowi bezpośrednie „narzędzie” oceny stanu osoby, która zwróciła się do niego o pomoc, a to, jak profesjonalista postrzega ten model, w dużej mierze determinuje treść i strategię udzielanej pomocy psychologicznej do niego. Pojawienie się w naszym kraju zawodu „psychologa praktycznego” skupiło uwagę na człowieku nie jako na nosicielu objawów, ale jako na aktywnym „twórcy” własnego zdrowia, co spowodowało zainteresowanie i praktyczną potrzebę doprecyzowania pojęcia „ zdrowie psychiczne”. Pojęcie zdrowia psychicznego, definiowane w ramach istniejącego modelu medycznego i patopsychologicznego, stanowiącego środek myślenia we współczesnych teoretycznych i stosowanych aspektach psychologii i psychiatrii, nie odpowiada już dziś trendom humanizacji współczesnego społeczeństwa. , a także wymagania praktyki psychologicznej. Obecnie następuje stopniowe, ale pewne przejście od patocentrycznego (koncentracja na chorobie, patologii, leczeniu) do nowoczesnego sanocentrycznego modelu (koncentracja na zdrowiu, rekonwalescencji, profilaktyce) zdrowia psychicznego. W publikacjach z ostatnich lat na temat psychologii coraz częściej pojawia się wezwanie do wzmocnienia pojęcia „zdrowia psychicznego” w kierunku komponentu psychologicznego (V.I. Slobodchikov, I.V. Dubrovina, A.V. Shuvalov, O.V. Khukhlaeva i in.). Jednak pomimo takiego zainteresowania sytuacja w odniesieniu do terminu „zdrowie psychiczne” pozostawała niejednoznaczna: z jednej strony zdrowie psychiczne w najogólniejszym znaczeniu proponowane jest jako kategoria znaczeniowa i systemotwórcza praktykującego psychologa, z drugiej kryterium efektywności funkcjonowania osobowości; z drugiej strony zdrowie psychiczne pozostaje metaforą, która nie ma określonej treści naukowej (A.V. Shuvalov). Pojęcie zdrowia psychicznego w kontekście modelu psychologicznego w psychologii zagranicznej rozwija się w tzw. koncepcji „pozytywnej mentalności”. zdrowie”, którego korzenie sięgają tacy przedstawiciele psychologii humanistycznej, jak K. Rogers, K.-G Jung A. Maslow, J. Bugental, V. Frankl i inni. Wspomniani autorzy definiują zdrowie psychiczne przez pryzmat osobowość w aspekcie aktywności i rozwoju osobistego. Na obecnym etapie rozwoju psychologii ich idee znalazły ucieleśnienie przede wszystkim w różnych systemach praktyk psychologicznych (psychoterapia skoncentrowana na kliencie, psychoterapia egzystencjalno-humanistyczna, logoterapia, terapia gestalt itp.). Jeśli chodzi o psychologię teoretyczną, tutaj wszystko staje się bardziej skomplikowane ze względu na opisowy charakter pojęć stosowanych przez psychologów pojęć o orientacji humanistycznej. W Rosji rozwój tej koncepcji odbywa się w pracach I.V. Dubrovina, B.S. Bratusya, V.I. Slobodchikova, A.V. Shuvalova, E.R. Kalitievskaya, V.I. Ilyicheva, O.V. Khukhlaeva i innych. W pracach tych autorów idea nowego podejścia do rozumienia zdrowia psychicznego rozwija się zgodnie z tradycją humanistyczną i ucieleśnia próbę uzasadnienia terminu „zdrowie psychiczne”. Wspomniani autorzy, po pierwsze, mówią o holistycznym podejściu do badania człowieka, po drugie, nie ograniczają się do idei człowieka jedynie jako wymiaru mentalnego, ale kładą nacisk na potrzebę podkreślenia tego, co „osobiste”. , „duchowy” jako wymiar szczególny. Na przykład I.V. Dubrovina mówi o zdrowiu psychicznym jako o koncepcjicharakteryzujący osobowość jako całość i odzwierciedlający najwyższe przejawy ludzkiego ducha. Można zatem postawić tezę, że współcześnie w psychologii istnieje potrzeba rozwinięcia pojęcia „zdrowie psychiczne” wraz z doprecyzowaniem zarówno samego pojęcia, jak i kryteriów decydujących o jego treści i jakości. Zjawisko zdrowia psychicznego można rozpatrywać dwutorowo poziomy manifestacji: zewnętrzny, rozpatrywany z punktu widzenia obserwatora (lekarza, psychologa) i wewnętrzny, czyli subiektywny, z punktu widzenia samego człowieka, doświadczającego siebie jako zdrowego lub niezdrowego. W naszej pracy skupiamy się na subiektywnym poziomie przejawów zdrowia psychicznego, który determinuje odwołanie do takich pojęć, jak „doświadczenie”, „tekst”, „wypowiedź-ja”. Jako koncepcję systemową, integrującą wszystkie poprzednie, uznaliśmy pojęcie „tożsamości”. Zdrowie psychiczne jest zjawiskiem dynamicznym, procesowym. Do jego oceny należy podchodzić z uwzględnieniem jego cech charakterystycznych. Traktowanie zdrowia psychicznego jako procesu wiąże się z odwoływaniem się przy jego opisie do takich zjawisk, które mają podobne cechy, a mianowicie procesualność, dynamikę i integralność. Naszym zdaniem jednym z takich zjawisk, które mogłoby pełnić rolę integracyjnego kryterium zdrowia psychicznego, jest zjawisko tożsamości, jako dynamicznego kształtowania się świadomości V.P. Zinchenko i E.B. Morgunow, omawiając jednostki analizy psychologicznej, proponuje dla nich następujące wymagania: • Jednostka nie powinna być formacją rozproszoną lub synkretyczną, ale formacją strukturalną, spójną strukturą psychologiczną • Jednostka musi zawierać w przeciwnej formie właściwości; całości; • Jednostki zachowujące właściwości strukturalne całości muszą być zdolne do rozwoju, w tym samorozwoju; • Jednostka musi być żywą częścią całości. • Jednostka analizy musi pozwalać na zbadanie relacji badanej funkcji psychologicznej (lub procesu) aż do pełni życia świadomości jako całości i jej najważniejszych funkcji [1]. Tożsamość, naszym zdaniem, spełnia wszystkie powyższe wymagania. Tożsamość jest dynamiczną, rozwijającą się, strukturalną, wielopoziomową, kompleksowo zorganizowaną, holistyczną, proceduralną formacją. Uznawanie tożsamości za kryterium zdrowia psychicznego nie jest niczym nowym. Wielu autorów (E. Erickson, O. Kernberg, R. Burns, J. Bugental, R. Laing i inni) przywiązuje szczególną wagę do kształtowania się i kształtowania zdrowej tożsamości jako podstawy, rdzenia rozwijającej się osobowości człowieka w całej swojej różnorodności i uważać tożsamość za integracyjne kryterium zdrowia osobistego. Dla E. Eriksona tożsamość dojrzała, czyli tożsamość psychospołeczna, to mocno nabyty i osobiście zaakceptowany obraz „siebie” wraz z całym bogactwem relacji jednostki z otaczającym ją światem. i odpowiadające im formy zachowania, działa jako ważna cecha integralności jednostki na najwyższych poziomach rozwoju. „...Człowiek zdrowy aktywnie buduje swoje otoczenie, charakteryzuje się pewną jednością osobowości i potrafi właściwie postrzegać świat i siebie” [2, s. 101]. Tożsamość jest stanem zdrowia psychicznego, cechą dość dojrzałej osobowości. Dla G. Amona tożsamość własna jest nuklearną formacją psychologiczną, która zapewnia integralność jednostki i jest ściśle powiązana z centralnymi funkcjami psychicznymi [11]. „Zdrowie to nie brak choroby, ale bezpieczeństwo i wolność własnej tożsamości, jej konstruktywnie agresywna i twórcza realizacja w grupie” [3. s. 222]. Pojęcie tożsamości, jak już wspomniano, odnosi się do tych koncepcji, które postrzegają rzeczywistość mentalną jako formację holistyczną, dynamiczną. Przez tożsamość lub samotożsamość rozumiemy proces doświadczania przez osobę swojej Jaźni jako przynależnej do niej, czyli doświadczenia tożsamości z samym sobą, swoją Jaźnią. To rozumienie tożsamości opiera się na koncepcjach rozpatrywania tego zjawiska w zgodzie z egzystencjalno-humanistycznypojęcia (A. Maslow, R. May, J. Bugental i in.) I tak na przykład J. Bugental mówi o tożsamości wewnętrznej, autentycznej, proceduralnej, przeciwstawiając ją tożsamości zewnętrznej, ukształtowanej w społeczeństwie i charakteryzującej się sztywnością. Ten rodzaj tożsamości wewnętrznej kształtuje się w wyniku rozwoju osobowego i duchowego, w wyniku wewnętrznej świadomości, wewnętrznego słuchania. Tożsamość, będąc jednostką doświadczenia człowieka przez jego Ja jako przynależności do siebie, działa jako jeden z przejawów. treść rzeczywistości mentalnej, pozwala na uwypuklenie własnej Jaźni, jej nietożsamości z Innym. Wybór tożsamości jako doświadczenia Jaźni jako kryterium zdrowia psychicznego nie jest przypadkowy, gdyż doświadczenie jako „...wewnętrzny stosunek... do tego czy innego momentu rzeczywistości” [4. s. 383] jest dynamiczną jednostką świadomości, w której „...podstawowe właściwości świadomości są dane jako takie”, każde doświadczenie według L.S. Wygotski: „...zawsze jest przeżycie czegoś”. Doświadczenie jest podstawową jednostką w badaniu osobowości i środowiska, ponieważ „doświadczenie jest jednostką osobowości i środowiska” [4. s. 386]. Podobny punkt widzenia podziela V.P. Zinchenko argumentując, że „nie tylko każde doświadczenie mentalne jest doświadczeniem Jaźni, ale w każdym doświadczeniu jest ona całkowicie zawarta” [5. s. 8]. Pojęcie tożsamości, które rozumiemy jako proces doświadczania przez człowieka swojej Jaźni, jest konkretyzacją doświadczenia L.S. Wygotski jako doświadczenie nakierowane na Jaźń, zatem tożsamość działa jako proces i wynik doświadczania rzeczywistości wewnętrznej, własnego Ja. Doświadczenie charakteryzuje się następującymi cechami: 1. Dzięki doświadczeniu możemy wyobrazić sobie jedność chwil osobistych i środowiskowych.2. Doświadczenie to wewnętrzny stosunek człowieka do określonego momentu rzeczywistości.3. Doświadczenie jest zamierzone. Każde doświadczenie jest zawsze doświadczeniem czegoś. Nie ma doświadczenia, które nie byłoby doświadczeniem czegoś.4. Doświadczenie ma charakter indywidualny, gdyż pokazuje, „jakie jest otoczenie jednostki w danym momencie”5. Doświadczenie jest dynamiczną jednostką świadomości. Tożsamość to ciągły, zmienny przepływ doświadczeń danej osoby na temat jej tożsamości. Jest to dynamiczna, złożona, wewnętrzna formacja, która zwykle podlega procesowi ciągłego udoskonalania, konstruowania obrazu siebie, wpisanego w kontekst środowiska zewnętrznego – świata i innych ludzi, i stanowi systemową jedność proceduralną. Funkcją tego systemowego procesu, jak już wskazano, jest doprecyzowanie, korekta i samokonstruowanie obrazu siebie, innych ludzi i świata jako całości. Wynikiem tego procesu jest zdefiniowany w danym momencie obraz siebie i pojęcie Innego, które są elementami strukturalnymi systemu „tożsamości”. Powyższe elementy strukturalne zjawiska „tożsamości” są ze sobą ściśle powiązane i wzajemnie na siebie wpływają. Każdy pojedynczy element systemu niesie jednocześnie wszystkie podstawowe cechy systemu, ale nie może reprezentować całego systemu, co, jak wiadomo, w sumie wszystkich elementów konstrukcyjnych stanowi nową jakość. Z drugiej strony, zgodnie z teorią systemów, zmiana któregokolwiek ze składników systemu automatycznie prowadzi do restrukturyzacji całego systemu, w związku z czym tożsamość jako dynamiczną właściwość osoby można rozpatrywać jako strukturę i funkcję jako proces i jako wynik. Strukturalno-dynamiczna analiza tożsamości zakłada obecność elementów strukturalnych i kompleksowo zintegrowanych powiązań między nimi. Strukturalność i integralność, dynamizm i stabilność – to dialektyczne właściwości tożsamości. Dopiero jednoczesne występowanie tych sprzecznych właściwości pozwala mówić o istnieniu prawdziwej tożsamości. Wyróżnijmy wskaźniki jakości tożsamości, wykorzystując teoretyczną analizę literatury przedmiotu. Wskaźniki jakości tożsamości. W odniesieniu do wskaźnika kryterium jest na wyższym poziomieuogólnienia. Wskaźniki są czymś, za pomocą czego można ocenić stan, rozwój, postęp czegoś; są używane jako wskaźniki stopnia lub zmiany. Rejestrują pewien stan lub poziom rozwoju badanej rzeczywistości według wybranego kryterium. Ponieważ tożsamość jest zjawiskiem pokrewnym świadomości, będzie ona miała podobne wskaźniki. W psychiatrii znane są formalne oznaki świadomości zaproponowane przez K. Jaspersa: • Poczucie aktywności – świadomość siebie jako istoty aktywnej; • Świadomość własnej jedności: w każdym momencie mam świadomość, że jestem jednością; • Świadomość własnej tożsamości: pozostaję tym, kim zawsze byłem. • Świadomość, że „ja” różni się od reszty świata, od wszystkiego, co nie jest „ja” [6]. tych czterech cech świadomość „ja” wykazuje różne poziomy rozwoju: od najprostszej, nędznej egzystencji do życia pełnokrwistego, bogatego w szeroką gamę świadomych doświadczeń” [6, s. 23]. W psychologii M. Rosenberg zidentyfikował następujące parametry rozwoju samoświadomości człowieka: • Stopień złożoności poznawczej i zróżnicowania obrazu siebie, mierzony liczbą i charakterem powiązania postrzeganych cech osobowych. . Im więcej cech osoba wyodrębnia i wiąże ze swoją Jaźnią, im bardziej złożone i uogólnione są te cechy, tym wyższy jest poziom samoświadomości; • Stopień subiektywnego znaczenia obrazu siebie dla jednostki; • Stopień integralności wewnętrznej, spójności obrazu siebie; • Stopień stabilności, stabilności obrazu siebie w czasie; • Stopień samoakceptacji, pozytywnego lub negatywnego stosunku do siebie. W charakterystyce tożsamości, którą E.T. Sokołowa jako „trwale doświadczaną tożsamość Ja w czasie i przestrzeni” identyfikuje następujące cechy: integralność, zróżnicowanie, dynamizm i stabilność [7, s. 4]. Analiza wskaźników samoświadomości i tożsamości wskazuje na obecność w tych formacjach szeregu pozornie sprzecznych, przeciwstawnych sobie cech, które w rzeczywistości są ze sobą dialektycznie powiązane: integralność i zróżnicowanie, dynamizm i stabilność. Stałość (stabilność) i zmienność (dynamizm). Pojęcie tożsamości charakteryzuje się dwoistością, która – jak zauważa P. Ricoeur – w odniesieniu do kwestii tożsamości człowieka zamienia się w antynomię [8]. Z jednej strony jest to coś, co osiąga kulminację w swoim rozwoju i zyskuje pewną integralność i kompletność w okresie dojrzewania, z drugiej strony możemy postrzegać tożsamość jako stale zmieniającą się aż do końca życia, nigdy nie pozostającą niezmienną. Jak te pozornie sprzeczne cechy łączą się w tożsamości? Przejście od czegoś niezmiennego do wypełniającego ją przeciwieństwa jest istotą dialektycznego rozwoju tożsamości w historii istnienia jednostki. O tej pewnej semantycznej dwuznaczności P. Ricoeur pisze co następuje. Tożsamość istnieje w dwóch znaczeniach: po pierwsze „taki sam” – podobny, podobny, niezmienny (idem – łac. „ten sam”) [8]. Po drugie, „ten sam” jest sobą, każda jednostka jest sobą. Nie mówimy tu o tożsamości w sensie niezmienności, ale o ciągłości, tj. tożsamość w czasie zmian. Ciągłość pojawia się tu w znaczeniu ciągłości. Ricoeur wskazuje na antynomię tożsamości: osobowość ma pewną niezmienną podstawę, a jednocześnie wiemy, że wszystko w nas się zmienia [8]. Stabilność przejawia się przede wszystkim w poczuciu siebie jako osoby niezmiennej, niezależnie od zmian w sytuacji, roli, postrzeganiu siebie; po drugie, w doświadczaniu swojej przeszłości, teraźniejszości i przyszłości jako jednej całości; po trzecie, w poczuciu związku pomiędzy własną ciągłością a uznaniem tej ciągłości przez innych ludzi. Na tej podstawie tożsamość uważa się za pewną strukturę złożoną z pewnych elementów, doświadczaną subiektywnie jako poczucie tożsamości i ciągłości własnej osobowości, gdy jest ona postrzegana przez innych ludzi, którzy tę tożsamość i ciągłość uznają. Dynamizm jest doświadczany jako potencjalna zmienność siebie, własnej osobyJa, otwartość na nowe doświadczenia, jako warunek rozwoju. E. Erikson proces rozwoju tożsamości rozumie jako jednocześnie integrację i różnicowanie różnych, powiązanych ze sobą elementów (identyfikacji). Dla każdej osoby elementy te tworzą niepowtarzalny gestalt. Ilekroć zachodzą jakiekolwiek zmiany - biologiczne lub społeczne - konieczna jest integrująca praca ego i przebudowa elementów tożsamości, ponieważ zniszczenie struktury prowadzi do utraty tożsamości i związanych z nią negatywnych stanów, w tym depresji i samobójstwa od nieświadomej tożsamości do świadomości. Świadoma tożsamość zakłada obecność zdolności do refleksji. J. Marcia w swoich najnowszych publikacjach zauważa także, że tożsamość kształtuje się przez całe życie człowieka [9]. Wprowadza rozróżnienie na dwa sposoby osiągania tożsamości: 1) stopniowe uświadamianie sobie pewnych danych o sobie (imię, obywatelstwo, zdolności itp.), droga ta prowadzi do ukształtowania się tożsamości przypisanej lub przedwczesnej; 2) samodzielne podejmowanie przez osobę decyzji o tym, kim powinna być – droga ta prowadzi do ukształtowania się skonstruowanej, czyli osiągniętej tożsamości. Zatem tożsamość jako funkcja jest dynamiczną, stale zmieniającą się subiektywną rzeczywistością doświadczania własnego Ja, jako struktura - stosunkowo stabilne w czasie kształtowanie się koncepcji Ja i koncepcji Innego. Tożsamość pełni w psychice istotną i integrującą funkcję, będąc rdzeniem spajającym i wokół którego zjednoczona jest osobowość. Ale tożsamość to nie tylko konfiguracja. Można też zdefiniować tożsamość jako ważną funkcję psychiczną, będącą warunkiem koniecznym istnienia jednostki. Tożsamość jako funkcję psychiczną charakteryzuje się dynamiczną stałością. W psychologii klinicznej szczególną uwagę zwraca się na parametr trwałości tożsamości własnej, co tłumaczy się przede wszystkim jego znaczeniem diagnostycznym w powiązaniu z zaburzeniami samoświadomości. po drugie, przez bliskie zainteresowanie współczesnej psychoanalizy i psychologii klinicznej fenomenologią tożsamości „rozproszonej”, „kameleonowej”, „fałszywej”, „sytuacyjnej” (O. Kernberg, S. Akhtar, E.T. Sokolova). Z drugiej strony nadmierna stabilność prowadzi do statyczności, sztywności – cechy tożsamości charakterystycznej dla klientów na poziomie neurotycznym. Zatem optymalną równowagą byłaby tutaj dynamika – statyczność. Zróżnicowanie – rozproszenie. Kolejnym wyznacznikiem jakości tożsamości jest stopień jej zróżnicowania. Zgodnie z ogólnym prawem rozwoju sformułowanym przez V.S. Sołowjowa tożsamość, jak każda rozwijająca się formacja, przechodzi w swoim rozwoju trzy obowiązkowe momenty: integralność pierwotna, słabo określona i zjednoczona; różnicowanie, rozczłonkowanie pierwotnej integralności; wewnętrzna swobodna łączność, organiczna swobodna jedność wszystkich elementów w ramach całości. Najbardziej ogólna logika rozwoju systemów obejmuje przejście od stopionej, niezróżnicowanej, niepodzielnej jedności do różnicowania i tworzenia jasno określonych granic podsystemów jako warunku koniecznego. ich późniejsza interakcja i integracja w jedną całość Warto zauważyć, że takie ogólne zasady mogą odnosić się do organizacji dowolnego systemu - zarówno „wewnętrznego”, takiego jak tożsamość własna, jak i „zewnętrznego”, na przykład systemu. relacje rodzinne w procesie historycznym „synkretyzm niepodzielności zostaje zastąpiony relacjami przeciwstawienia się najpierw światu, potem innym ludziom, a następnie ustanawiania różnego stopnia spójności lub przeciwstawienia, wzajemności lub braku jedności” [10]. Jaspers w swojej monografii „Ogólna psychopatologia”, zastanawiając się nad różnicowaniem, pisze, że po pierwsze oznacza ono wzrost jakościowych form doświadczenia. Po drugie, oznacza podział uogólnionego, niejasnego doświadczenia mentalnego na szereg jasno określonych doświadczeń, co nadaje bogactwo i głębię doświadczeniu jako całości. Od indywidualnychw wyniku takiego zróżnicowania rodzą się zjawiska niższego poziomu; niejasne, instynktowne życie zostaje wzbogacone o nową treść. Zwiększone zróżnicowanie prowadzi do większej przejrzystości i świadomości. Niejasne doznania i uczucia ustępują jasnym myślom [11].E.T. Sokolova pisze, że tożsamość rozproszoną uważa się za „formację nuklearną w obrębie organizacji osobowości typu borderline, która objawia się przede wszystkim w zaburzeniach osobowości typu borderline i narcystycznych jako brak spójnego i stabilnego poczucia własnej, indywidualnej pewności [12, s. 5]. Integralność – fragmentacja Pod integralnością tożsamości O. Kernberg zakłada w tym przypadku integrację poszczególnych elementów tożsamości Ja i reprezentacji obiektowych. Dobra integracja Ja i reprezentacji obiektowych według Kernberga jest charakterystyczna dla poziomu neurotycznego (najwyższego poziomu funkcjonowania w ujęciu psychoanalizy), a im mniej zintegrowane jest Ja, tym większe prawdopodobieństwo, że będzie miało charakter borderline i psychotyczny. poziom funkcjonowania psychicznego [13].E. Jacobson za kryterium kształtowania się tożsamości uznał zdolność Jaźni do uznania całej integralności własnej organizacji mentalnej (mimo jej rosnącej struktury, zróżnicowania i złożoności) [14]. Nepomnyashchaya, badając zależność fragmentacji (dysocjacji) lub integralności obrazu siebie od osobliwości świadomości autorefleksji, stwierdziła, że ​​„im wyższy poziom autorefleksji, tj. Im szersza i bogatsza jest treść, z punktu widzenia której człowiek siebie odzwierciedla, im stabilniejsza jest jego Jaźń, tym bardziej zachowana jest integralność osobowości. Oznacza to, że zdolność pozostania sobą polega na „wykraczaniu” poza siebie (przekraczaniu) [108]. We wszystkich opisanych przypadkach dysocjacji cierpi „ja integralno-refleksyjne”. „Można zatem powiedzieć, że „ja integralno-refleksyjne” stanowi podstawę integralności jednostki” [15, s. 153]. Holistyczno-refleksyjne Ja to doświadczanie przez człowieka swojej uniwersalności i nieskończoności, swojej tożsamości ze światem (tamże). Identyfikuje poziomy autorefleksji jako wskaźniki dysocjacji integralności: • „Ja sytuacyjne” (jestem zanurzony w określonych sytuacjach, brak refleksji; • Ja częściowo zorientowane na wartości (wznoszenie się ponad przypadkowe, wszelkie sytuacyjne, selektywność znaczących, konkretnych sytuacji ;• Ja wartościujące (wznoszące się ponad konkretne, szczegółowe sytuacje do najbardziej znaczącej treści uogólnionej; • Ja holistyczno-refleksyjne (Wykraczanie poza siebie wartościujące). Podsumowując, sformułujmy pewne perspektywy teoretycznego badania problemu. Pomimo znanych różnic w interpretacjach autorzy są, naszym zdaniem, zjednoczeni w rysowaniu ontogenetycznej linii rozwoju, która przechodzi od fragmentarycznego, specyficznego, częściowego „częściowego” obrazu Ja do holistycznego i uogólnionego z labilnego emocjonalnie „; płynnej”, obciążonej afektami i niezróżnicowanymi reprezentacjami siebie i Innego – do bardziej zróżnicowanej, kompleksowo zorganizowanej i zrównoważonej poznawczo-afektywnie struktury, zdolnej do organizowania i „utrzymywania” sprzecznych i ambiwalentnych doświadczeń, struktury, która w trakcie rozwoju, staje się coraz bardziej wolna od bezpośredniego wpływu satysfakcji/frustracji, afektywnych opozycji „dobro” i „zło”. Inaczej mówiąc, rozwój tożsamości własnej można rozumieć w kategoriach coraz większego różnicowania identyfikacji prywatnych od bezpośredniego wpływu afektów, a w konsekwencji rozwoju bardziej zaawansowanych mechanizmów samoregulacji, które mogą zapewnić całemu systemowi większe możliwości stabilność („stałość”), integracja i integralność. Dochodzimy też do wniosku, że za kluczowy dla jej prawidłowego lub nieprawidłowego funkcjonowania należy uznać poziom mechanizmów samoregulacji, tak aby „prymitywny poziom” mechanizmów obronnych, charakterystyczny dla organizacji osobowości z pogranicza, nie był w stanie zapewnić stabilność i integrację siebie w obliczu frustracjiinterakcje międzyludzkie Analiza wskaźników tożsamości i jej elementów strukturalnych (pojęcie Ja i koncepcja Innego) pozwoliła zidentyfikować ich podobne parametry, co nie jest przypadkowe. Z teorii systemów wiadomo, że elementy systemu mają te same cechy, co cały system jako całość. Tożsamość, jak każda dynamiczna właściwość osoby, jest kontinuum, którego jednym biegunem jest pełna tożsamość z „ja” danej osoby. z drugiej – wyobcowanie od „ja”. W związku z tym tożsamość można przedstawić w postaci skali (skali tożsamości), zawierającej różne stopnie wyrazu danej formacji dynamicznej. Biegun utożsamionego, czyli „prawdziwego ja”, można wyrazić w postaci następujących przeżyć siebie: „Wiem, kim jestem i akceptuję siebie takim, jakim jestem. Jestem sobą". Biegun niezidentyfikowanego czyli „pseudo-Ja” charakteryzuje się rozmytym obrazem Ja, aż do braku identyfikacji Ja jako odrębnego systemu i zależności obrazu Ja od sytuacji. Rysunek 1. – Kontinuum tożsamości I = I |---------------------- ----------------------------- --------| I # I Ja Zidentyfikowana Psychologia Ja niezidentyfikowanego zajmuje się badaniem i opisem doświadczeń danej osoby w zakresie tożsamości Ja, łącznie z drobnymi naruszeniami tej tożsamości. Psychiatria podaje nam opisy rażących naruszeń tożsamości, aż do jej całkowitego rozpadu w stanie psychozy, w którym całkowicie zatraca się poczucie „ja”. Jako specyficzne formy zaburzeń tożsamości w psychiatrii wyróżnia się: depersonalizację, zaburzenia dysocjacyjne, zaburzenia osobowości mnogiej. Naszym zdaniem, znając jakość tożsamości, można określić poziom zaburzenia osobowości. Kontinuum zdrowia psychicznego – choroby psychicznej będzie determinowane cechami tożsamości: od wysokiego poziomu rozwoju tożsamości, do poziomu niskiego, aż do. Alienacja od siebie w psychozie. BIBLIOGRAFIA 1. Zinczenko, wicep. Rozwijająca się osoba. Eseje o rosyjskiej psychologii / V.P. Zinchenko, E.B. Morgunow. – M.: Trivola, 1994. – 304 s. 2. Erickson, E. Tożsamość: młodość i kryzys / E. Erickson. – M.: Postęp, 1996. – 344 s. 3. Amon, G. Terapia psychosomatyczna / G. Amon. – Petersburgu. : Rech, 2000. – 238 s.4. Wygotski, L.S. Prace zebrane: w 6 tomach Psychologia dziecka / L.S. Wygotski. – M.: Pedagogika, 1984. – T. 4. . 5. Zinchenko, V.P. Towarzystwo w drodze do osoby psychologicznej / V.P. Zinchenko // Zagadnienia psychologii. – 2008. – Nr 3. s. 5–12. 6. Jaspers, K. Prace zebrane z zakresu psychopatologii: w 2 tomach / K. Jaspers. – Moskwa: Akademia, 1996. – T. 2. – 350 s.7. Sokolova, E.T. Związek rozproszonej tożsamości płciowej z poznawczym stylem osobowości / E.T. Sokolova, NS Burlakova, F. Leontiu // Zagadnienia psychologii, 2002. – nr 3. – s. 41–51.8. Ricoeur, P. Tożsamość narracyjna / P. Ricoeur; uliczka K. Dryazgunowa. – / Tryb dostępu: www. filozofia. ru/library, 2000.9. Marcia, JE Tożsamość w okresie dojrzewania / JE Marcia. // Podręcznik psychologii młodzieży. NY: John Wiley, 1980. s. – 213–231.10. Abramenkowa, V.V. Problem alienacji w psychologii / V.V. Abramenkova // Zagadnienia psychologii, 1990. – nr 1. – s. 5–3.11. Jaspers, K. Prace zebrane z zakresu psychopatologii: w 2 tomach / K. Jaspers. – Moskwa: Akademia, 1996. – T. 2. – 350 s. 12. Sokolova, E.T. Badanie cech osobowych i samoświadomości w zaburzeniach osobowości typu borderline / E.T. Sokolova, V.V. Nikołajew. – M.: Argus, 1995. – s. 27–206. 13. Kernberg, O.F. Ciężkie zaburzenia osobowości: strategie psychoterapii / O.F. Kernberga. – M.: Klass, 2001.–464 s. 14. Jacobson, E. Jaźń i świat przedmiotowy / E. Jacobson. – Nowy Jork: Inter. Uniwersytet Prasa, 1964.15. Nepomnyashchaya, N.I. Integralność lub dysocjacja osobowości i refleksyjne poziomy samoświadomości / N.I. Nepomnyashchaya // Świat psychologii. – 2003. – nr 2 – s. 145–155. Maleychuk GI Tożsamość jako zintegrowane kryterium zdrowia psychicznego/psychicznego Artykuł zawiera próbę spojrzenia na zdrowie psychiczne/psychiczne w kontekście ludzkiego doświadczenia. Głównym kryterium zdrowia psychicznego w tym ujęciu jest tożsamość.