CLANOORZAKEN van huwelijksconflicten Het artikel stelt het probleem aan de orde van een van de meest acute conflictgebieden in het systeem van gezinsrelaties: het probleem van de relaties tussen schoonzoon en schoonmoeder. wet. Bij het onderzoeken van de psychologische redenen voor de spanning tussen deze familieleden richt de auteur zich op het onderwerp clanconflicten. Hij onderbouwt het idee dat het instituut huwelijk altijd onder druk heeft gestaan ​​van gezinnen die zich door het huwelijk verenigen en dat het werd gebruikt om hun belangen veilig te stellen. De discrepantie tussen deze belangen werd vaak de oorzaak van confrontaties, dat wil zeggen clanconflicten. In een modern gezin worden clanconflicten volgens de auteur het meest levendig belichaamd in de relatie tussen schoonzoon en schoonmoeder. Om zijn standpunt te bewijzen, gebruikt hij een breed scala aan psychologische, antropologische, historische informatie en klassieke fictie. Conflict is een onvermijdelijke begeleiding van elke vorm van interpersoonlijke relaties. Zoals A. Dixon betoogde: als er geen confrontaties in iemands leven zijn, moet hij op zijn hartslag letten. Conflicten vervullen een functie die lijkt op pijnlijke sensaties en geven aan dat de bestaande aard van de relatie niet langer geschikt is voor ten minste één van de interacterende partijen, en dat het tijd is om iets in de relatie te veranderen. Daarom is de conflictologie al lang niet meer op zoek naar voorwaarden voor een conflictvrij samenleven van mensen en heeft zij haar inspanningen gericht op het vinden van manieren om met botsingen van belangen om te gaan. Het gezin is, als complex systeem van interpersoonlijke relaties met meerdere niveaus, ook onderhevig aan confrontaties schokken. En net als in elk ander geval is het voor gezinsleden belangrijk dat het conflict constructief wordt opgelost, waardoor de relatie naar een nieuw, productiever organisatieniveau wordt gebracht. Familieconflicten mogen niet uitgroeien tot een chronische, hopeloze bron van negatieve emotionele stress, uitputtend en moreel verwoestend voor alle leden van het huishouden. Als we ons baseren op bestaande sociale stereotypen, moeten we toegeven dat er verschillende vergelijkbare ‘pijnpunten’ in het systeem zijn van familierelaties. Dergelijke problematische duo’s als schoonzoon – schoonmoeder en schoonmoeder – schoondochter zijn het gesprek van de dag geworden. Een groot aantal alledaagse grappen, spreekwoorden en gezegden, veel tradities en rituelen duiden op het onvriendelijke karakter van de relaties die zich binnen deze tweetallen ontwikkelen. Dit blijkt ook uit de bijtende opmerkingen van veel publieke figuren. Denk alleen al aan de verklaring van A. Ellis dat niet velen van ons het geluk hebben om met een wees te trouwen. In dit werk hebben we een poging gedaan om de psychologische grondslagen te achterhalen die aanleiding gaven tot dit sociale stereotype. Waarom worden de relaties tussen schoonzonen en schoonmoeders, maar ook tussen schoondochters en schoonmoeders traditioneel beschouwd als bronnen van spanningen in het gezin? Ondanks de schijnbare ironie van deze vraag vereist de realiteit van het leven een antwoord. Dit antwoord moet naar onze mening worden gezocht in de geschiedenis van de oorsprong en ontwikkeling van het gezin. Hier is het passend om verschillende bekende feiten in herinnering te brengen. Ten eerste kwam het gezin aanvankelijk naar voren als een sociale instelling gericht op de gerichte socialisatie van kinderen. In verschillende culturen, in verschillende tijdperken vervulde het gezin andere functies. Sommigen van hen verdwenen in de loop van de tijd (bijvoorbeeld educatief), andere verworven (bijvoorbeeld psychotherapeutisch). De functie van het onderwijs was en blijft echter de kern van het gezin. Elke poging om deze functie in andere handen over te dragen (zoals bijvoorbeeld het geval was in het oude Sparta) mislukte steevast. Ten tweede heeft het gezin altijd een nogal tegenstrijdige relatie met de samenleving gehad. Enerzijds is het gezin immers, als sociale uitvinding (sociale instelling), verplicht zich te laten leiden door publieke belangen. Aan de andere kant heeft het gezin, om een ​​eenheid van de samenleving met zijn eigen grenzen te blijven, enige autonomie nodig, het vermogen om zelfstandig zijn doelen te bepalen (gelijkwaardigheid). Het is moeilijk voor te stellen hoe een gezin dat kan zonder een zekere mate van onafhankelijkheidhet cultiveren van het initiatief van het kind, het vermogen om groepsdruk en sociale agressie te weerstaan, verantwoordelijkheid voor dierbaren en andere kwaliteiten die nodig zijn voor het leven en de ontwikkeling. De belangen van het gezin en de samenleving vallen niet altijd samen. Misschien wel het meest treffende voorbeeld van een dergelijke discrepantie in de moderne samenleving is de maffia, haar confrontatie met de bestaande rechtsorde van de staat. Dit verwijst naar de maffia in de klassieke versie van een groot gezin. De realiteit van het leven geeft aan dat de maffiafamilie een indrukwekkende kracht is die een beslissende invloed kan hebben op het verloop van sociale en economische processen in staten. De Kaukasus, Centraal-Azië en het Midden-Oosten bieden ons een aantal aanvullende voorbeelden van clans (in wezen grote families) die een belangrijke rol kunnen spelen in het politieke leven van hun landen. Deze stand van zaken hoeft geen verrassing te zijn. Zoals K. Levi-Strauss opmerkte, “is verwantschap immers een organisatie, en organisatie geeft macht” [1, p. 104]. Zoals je weet was de eerste methode van sociale organisatie niet de staat, maar de clangemeenschap, dat wil zeggen een grote familie. Het waren gemeenschappelijke belangen die de koers van de sociale ontwikkeling bepaalden. Het lot van een individu werd afgeleid van de dynamiek van de relaties in de clangemeenschap. Later, toen de productieverhoudingen zich ontwikkelden, begon de gemeenschap in afzonderlijke families te worden verdeeld. Aanvankelijk waren ze zeer talrijk, waaronder verschillende generaties en zijtakken van familieleden. Vervolgens werd de samenstelling van het gezin steeds kleiner, totdat het de omvang bereikte die we gewend zijn [2]. Als een van de ouders om de een of andere reden niet deelneemt aan de opvoeding van kinderen, wordt een dergelijk gezin als onvolledig beschouwd. De term "uitgebreide familie" wordt in verschillende gevallen gebruikt. Hetzij wanneer er andere familieleden bij het kerngezin wonen, hetzij wanneer het nodig is om het bestaan ​​van deze andere familieleden te herinneren. In ieder geval is het een traditie geworden in de psychologie, waarbij de nadruk ligt op de specifieke kenmerken van de West-Europese cultuur, om het gezin als een kleine sociale groep te beschouwen. We hebben hierboven al voorbeelden gegeven die de beperktheid van deze benadering aangeven. Ondanks de ruimtelijke afstand kunnen familiebanden tussen mensen heel, heel sterk blijven. Zo'n gezin heeft al de kenmerken van niet een kleine, maar een grote sociale groep, een clan. Als we het over een clan hebben, zowel vroeger als nu, moeten we een vrij grote gemeenschap van mensen bedoelen die afstammen van één voorouder en dienovereenkomstig familieleden zijn. Het is niet nodig om te bewijzen dat de wederzijdse verantwoordelijkheid binnen de clan het tot een krachtige, krachtige, goed georganiseerde structuur maakt. Het is ook niet nodig om te bewijzen dat een gevoel van groepsidentiteit met een dergelijke sociale structuur iemand zelfvertrouwen, een gevoel van eigenwaarde en onkwetsbaarheid geeft. Om deze privileges niet te verliezen, moet het individu op zijn beurt actief de belangen van de familieclan verdedigen. Vooral in een conflictsituatie kunnen de aspiraties van een groot gezin niet alleen in tegenspraak zijn met de bedoelingen van een individu of de belangen van een hele staat, maar ook met de aspiraties van andere clans. In dergelijke gevallen is het gepast om over clanconflicten te praten. Hoewel deze term in de journalistiek zeer veel wordt gebruikt, wordt hij tot onze verbazing in de psychologische literatuur praktisch niet gebruikt, noch wordt het overeenkomstige fenomeen onderworpen aan wetenschappelijke analyse. Dit dwingt ons om onze eigen definitie te geven. Clanconflicten kunnen naar onze mening worden gedefinieerd als intergroepsrelaties die zijn gebaseerd op een botsing van tegengestelde standpunten, meningen en verwachtingen van vertegenwoordigers van verschillende families (clans), uitgedrukt in open of gesloten confrontatie. Clanconflicten hebben verschillende uitingen gevonden en vinden deze nog steeds. Dit waren de eerste oorlogen. Dat waren de relaties tussen de regerende dynastieënfamilies strijden om de troon. Dit waren en blijven politieke intriges in de machtsstructuren van veel staten en gewapende ‘confrontaties’ tussen maffiafamilies. Opgemerkt moet worden dat zowel clanbelangen als clanconflicten te allen tijde hun stempel hebben gedrukt op de aard van huwelijksrelaties. Om verwarring te voorkomen willen wij opmerken dat wij het gezin en het huwelijk niet als identieke verschijnselen beschouwen. Het huwelijk komt neer op de relatie tussen echtgenoten. Hoewel het gezin gebaseerd is op het huwelijk, impliceert het een breder scala aan familiebanden, waarvan het ‘epicentrum’ de relatie tussen ouders en kinderen is. Wanneer we de invloed van clanbelangen op het huwelijk bespreken, bedoelen we in de eerste plaats het exogame huwelijk. Hier is het passend om te bedenken dat, afhankelijk van het raamwerk van de sociale gemeenschap waarin het huwelijk is georganiseerd, het als endogaam of exogaam wordt beschouwd. De eerste ontstaat binnen een bepaalde sociale groep (aanvankelijk was dit een tribale gemeenschap), de tweede wordt afgesloten door vertegenwoordigers van verschillende sociale gemeenschappen. Vanuit het standpunt van K. Lévi-Strauss dankt exogamie zijn oorsprong aan clanbelangen. In een poging de gedachtegang van een oude man te reproduceren, schrijft hij met enige ironie: “Wat, zou je met je zus willen trouwen? Wat is er met jou gebeurd? Wil je geen zwager hebben? Begrijp je niet dat als je met de zus van een andere man trouwt, en een andere man trouwt met jouw zus, je zowel een zwager als een zwager zult hebben, en als je met je zus trouwt, dan zul je een zwager en een zwager hebben. helemaal niemand? Met wie ga je jagen, met wie ga je een tuin aanleggen, met wie ga je daten? [1, blz. 104].In de loop van de tijd veranderde de aard van de sociale structuur. De betekenis van familie en de rol van bloedverwantschap veranderden echter weinig. Zelfs tijdens de periode van vorming en bloei van de staatsvorm van sociale structuur bleven familierelaties een uiterst belangrijke rol spelen in de samenleving. Het volstaat om het doel van het koninklijk huwelijk in gedachten te houden. Deze huwelijken werden niet tot stand gebracht op basis van emotionele voorkeuren, maar in naam van de welvaart en het welzijn van de staat. Tegelijkertijd geloofden veel monarchen, in navolging van de beroemde koning van Frankrijk, oprecht dat ‘ik de staat ben’. Er was een andere kant aan deze huwelijken. Toen conflicten oplaaiden in families die aan de macht waren, leden hele landen onder oorlogen en botsingen. Een soortgelijke situatie deed zich voor in andere sectoren van de samenleving. In de relaties tussen de families Montague en Capulet, beschreven door V. Shakespeare, kan de invloed van clanconflicten op huwelijksnormen bijzonder grondig en duidelijk worden getraceerd [3]. Druzhinin identificeert de heidense familie als een tussenliggende schakel tussen het matriarchaat en het patriarchaat. Hij karakteriseert zo’n familie als exogaam, met dubbele macht en uiterst tegenstrijdig, en geeft zijn uitleg over de laatste van de genoemde kenmerken: “Aangezien de clans vijandig tegenover elkaar stonden, behield de relatie tussen man en vrouw een vleugje vijandschap en conflict.” [2, blz. 50]. De laatste tijd is het belang van familiebanden in de overheidsstructuur van veel landen afgenomen, maar heeft het niet volledig aan kracht ingeboet. Bovendien ontstaan ​​er nieuwe vormen van gezinsidentiteit en nieuwe uitingen van clanconflicten. Een voorbeeld hiervan is de hierboven al genoemde maffia. Dit fenomeen ontstond in de 18e eeuw, maar bereikte wellicht zijn hoogtepunt in het tijdperk van de mondialisering. Nu is de maffia een clan die niet alleen in conflict is met andere clans, niet alleen met de staat, maar ook met de samenleving als geheel. Huwelijksrelaties staan ​​hier onder nauwlettende aandacht en onder duidelijke leiding van de familie en haar belangen. En hoe hoger de hiërarchische positie van een familielid (volgens M. Puzo [4]), hoe groter de druk van haar kant die hij ervaart bij het kiezen van een partner en het regelen van een huwelijk. Samenvattend de hierboven gepresenteerde informatie en op het eerste gezicht heterogeen, wij kan een bepaalde conclusie trekken. Gedurende de hele ontwikkeling van de menselijke geschiedenis nam de botsing van clanbelangen verschillende vormen aan. Waarinelke vorm van clanconflict kwam tot uiting in huwelijkstradities, rituelen en normen. Duizenden jaren lang was het huwelijk een vorm van eigendoms- en statustransactie tussen gezinnen, waarbij de behoeften en voorkeuren van toekomstige echtgenoten het minst in aanmerking werden genomen. In de psychologie wordt dit idee het meest productief ontwikkeld door de psychoanalytische school , door K. Whitaker. Met alle openhartigheid die kenmerkend is voor psychoanalytici, verklaart hij, terwijl hij de bedoelingen van de partijen karakteriseert: “Hij denkt dat hij met deze vrouw is getrouwd. Sterker nog, hij trouwde in een ander gezin. Hij moet deze vrouw overwinnen en van hen wegnemen, omdat haar biologische band met haar familie veel sterker is dan haar psychosociale band met hem. Hetzelfde kan gezegd worden over de andere kant. Ze denkt dat ze bezit van hem heeft genomen, maar in feite is ze gewoon een tweederangsdochter geworden voor zijn ouders, die haar willen gebruiken om hun gezin voort te zetten” [5, p. 82]. Op basis van dit idee onderzoekt K. Whitaker de soorten huwelijken, de stadia van de ontwikkeling ervan en de invloed ervan op de echtgenoten, maar ook op de families erachter. Een dergelijke interpretatie van de kwestie lijkt ons overdreven pessimistisch en tendentieus. Feit is dat er de afgelopen eeuw aanzienlijke aanpassingen zijn doorgevoerd in de instelling van het huwelijk. Om precies te zijn: het begin van deze veranderingen houdt verband met het Victoriaanse tijdperk. Het is met de beklimming van de Engelse troon van koningin Victoria dat de vorming van de traditie wordt geassocieerd met het rekening houden met de ambities en ambities van toekomstige pasgetrouwden bij het sluiten van een huwelijk. De aanwezigheid van dit idee in de publieke opinie vinden we al in de roman van L.N. Tolstoj's "Anna Karenina", terecht beschouwd als een klassiek literair werk dat gewijd is aan gezinsproblemen [6]. In het midden van de twintigste eeuw werd het op liefde gebaseerde huwelijk de norm van huwelijksrelaties. En toch bevat de door K. Whitaker verwoorde gedachte, ondanks alle vooruitgang van de afgelopen decennia, een zekere mate van levenswaarheid. Als je naar moderne gezinnen kijkt, zie je honderden voorbeelden van familieleden die zich bemoeien met de zaken van een getrouwd stel. Bovendien zijn deze familieleden in de meeste gevallen ouders, en onder hen meestal moeders. De manifestaties van dergelijke inmenging kunnen uiteenlopend zijn: van opdringerig advies en imitatie van naïeve hulpeloosheid tot chantage en directe bedreigingen. En hoe vaak is de aangeboden hulp niet in wezen dat, maar blijkt het een soort ruilmiddel te zijn, waarbij het recht wordt verondersteld om zich te bemoeien met beslissingen van echtgenoten! kan niet uitsluitend worden verklaard door uitingen van het banale probleem van vaders en kinderen. Ouders zijn niet zozeer in conflict met hun eigen kinderen, maar met hun uitverkorenen en uitverkorenen. En de ‘verdeling van verantwoordelijkheden’ is hier anders. Vaders nemen in de regel een meer afstandelijke positie in bij een belangenconflict met het gezin van hun eigen kind. De rol van de belangrijkste conflictant wordt door moeders ‘op zich genomen’. Nogmaals, in een poging het leven van getrouwde kinderen te organiseren naar het beeld en de gelijkenis van hun gezin, gaan ouders niet alleen de confrontatie aan met de partner van hun kind. In veel grotere mate ontstaat er een negatieve en agressieve houding ten opzichte van de ouderlijke familie van de partner. Hoe kun je je K. Whitaker niet meer herinneren: “Het huwelijk is een organisme, een paar geboren uit twee families, de uitdrukking van deze families om zichzelf voort te planten” [7, p. 9]. Uiteraard varieert de mate van spanning die ontstaat tussen gezinnen van ouders en kinderen en is afhankelijk van een aantal factoren. Dit zijn de individuele psychologische kenmerken van alle deelnemers aan de relatie, en het niveau van hun psychologische cultuur, en de mate van consistentie binnen getrouwde paren, en de communicatieve competentie van de conflictanten, en hun vermogen om het conflict te beheersen, en nog veel meer. Van niet geringe betekenis is het feit dat jongeren samenwonen met hun ouders of apart wonen. Zoals u weet, stelt een veel voorkomende grap dat de warmte van de relaties tussen familieleden evenredig is aan het kwadraat van de afstand tussen henTheoretisch onderzoek heeft het nog niet mogelijk gemaakt precies te begrijpen waarom de grootste spanning ontstaat in de tweetallen schoonmoeder - schoonzoon en schoonmoeder - schoondochter. Met andere woorden: waarom zijn moeders vatbaar voor confrontatie met de ‘helften’ van hun kinderen? Het antwoord ligt naar onze mening in de specifieke kenmerken van de rollen van mannen en vrouwen in het gezin, evenals in de eigenaardigheden van de manier waarop jongens en meisjes deze rollen beheersen vrouw is expressief. Het gaat in de eerste plaats om het reguleren van de relaties binnen het gezin. De instrumentele rol van een man is het onderhouden van de verbinding tussen het gezin en de buitenwereld. Gebaseerd op deze traditioneel vastgestelde ‘verdeling van verantwoordelijkheden’, is het de vrouw-moeder die zichzelf verantwoordelijk acht voor alles wat er onder haar dak gebeurt [8]. Zoals hierboven opgemerkt, houdt het verband met het proces van genderrolsocialisatie, dat wil zeggen met de beheersing door het kind van een gedragsmodel dat overeenkomt met zijn geslacht. Psychoanalyticus N. Chodorow merkt op [1] dat kinderen van beide geslachten altijd een primaire identificatie met hun moeder uitvoeren. Dit betekent dat zowel jongens als meisjes aanvankelijk emotioneel dichter bij hun moeder staan ​​dan bij hun vader. Ondanks de daaropvolgende rijping van hun kinderen, hebben moeders de neiging om de nauwe band van deze band te behouden, waarbij ze allerlei trucjes gebruiken om dit te bereiken. Dergelijke inspanningen blijken effectiever te zijn in relatie tot de dochter. Een dochter die de inhoud van de vrouwelijke genderrol afleest uit het gedrag van haar moeder, is immers ook niet geneigd deze primaire verbinding te verbreken. Een jongen die uitgroeit tot een man is een andere zaak. Om net als zijn vader te worden en zijn mannelijke gedragsmodel over te nemen, moet hij de primaire verbinding verbreken die hem met zijn moeder verbond. Door dit te doen ontdekt hij de mogelijkheid om de instrumentele mannelijke genderrol onder de knie te krijgen. Het verloop van onze redenering leidt tot het idee dat het schoonmoeders en schoonmoeders zijn die ‘gedoemd’ zijn om te proberen te ‘inspireren’. jonge echtgenoten om hun huwelijksrelaties op te bouwen, waarbij de nadruk ligt op clanbelangen. Bovendien is dit meer typisch voor schoonmoeders. Het zijn tenslotte dochters die zich in het centrum van competitieve driehoeksrelaties bevinden, waarbij de relaties met man en moeder vergelijkbaar blijken te zijn, zowel wat betreft de mate van emotionele verbondenheid als wat betreft betekenis. Dienovereenkomstig wordt de spanning in de relatie tussen schoonzoon en schoonmoeder niet alleen veroorzaakt door de botsing van clanbelangen en het probleem van vaders en kinderen, maar ook door concurrentie om een ​​geliefde, die op zijn beurt , vindt het moeilijk om een ​​keuze te maken tussen twee gelijkwaardige mensen. Wat zijn de resultaten van ons theoretisch onderzoek? Echtgenoten hebben altijd last gehad en blijven tot op zekere hoogte druk ervaren van de gezinnen waaruit zij afkomstig zijn. Als er een reële of vermeende discrepantie bestaat tussen de belangen van beide families, ontstaat er een confrontatie tussen een van de echtgenoten en de familie van de ander. Een dergelijk conflict kan met recht worden beschouwd als een soort clanconflict. Overigens is de enige vermelding van de term ‘clanconflict’ in de psychologische literatuur die we kennen afkomstig van A. Kempinski [9], en deze heeft precies de betekenis die hierboven wordt weergegeven. Als we het hebben over welke van de vertegenwoordigers van ouderlijke gezinnen de grootste "bijdrage" zal leveren aan een dergelijke confrontatie, dan zijn dit schoonmoeders en schoonmoeders. Dit is, zoals hierboven opgemerkt, te wijten aan zowel de rolkenmerken van de oudste vrouw in het gezin als de specifieke kenmerken van het beheersen van genderrollen door zonen en dochters. Conclusies: Conflicten zijn een onvermijdelijke ‘metgezel’ van elke vorm van relatie (inclusief huwelijk en huwelijk). familie). Daarom is het vermogen van partners om conflicten op te lossen en daaruit ‘lessen’ te trekken die nuttig zijn voor de ontwikkeling van relaties, van bijzonder belang in het huwelijk. Hoe vreemd het ook mag lijken, het huwelijk is niet alleen een zaak van twee echtgenoten. Beide ouderfamilies proberen in meer of mindere mate het huwelijk van hun kinderen te beïnvloeden, omdat zij het voortbestaan ​​ervan in hen zien. Bovendien proberen ouders (niet noodzakelijkerwijs bewust) dit huwelijk te realiseren.